بررسی اثرات سیتوتوکسیک برخی از گیاهان دارویی از تیره‌های نعنائیان، کاسنی، گل سرخ و گل گاو زبان بر لارو آرتمیا سالینا

مقدمه: داروهای سیتوتوکسیک عواملی هستند که به طور مستقیم سلول را نابود می‌نمایند به طوری که بر مراحل مختلف سنتز و فعالیت اسیدهای نوکلئیک اثر می‌گذارند و تقسیم سلولی را مهار می‌کنند. بررسی اثرات سیتوتوکسیک عصاره‌های خام گیاهی به روش‌های i‏n vitro هزینه کمتری داشته، حساسیت بیشتری دارا بوده و آزمایش در زمان کوتاه قابل انجام است از طرفی مقدار نمونه موردنیاز برای آزمایش نیز کمتر است. هدف: در این مطالعه به منظور ارزیابی اثرات سیتوتوکسیک گیاهان دارویی، تعدادی از گونه‌های گیاهی متعلق به خانواده‌های نعنائیان ، گل آفتابگردان یا کاسنی2، گاو زبان3 و گل سرخ4 انتخاب شده‌اند که به صورت وحشی در مناطق مختلف کشورمان ایران می‌رویند و تاکنون مورد مطالعه سیتوتوکسیک قرار نگرفته‌اند. روش بررسی: به منظور آزمون غربال‌گری از تست Brine Shrimp Cytotoxicity Bioassay استفاده شده است که به مطالعه اثرات سیتوتوکسیک علیه لارو آرتمیا سالینا می‌پردازد. نتایج: گونه Scutellaria Tornefortii دارای اثرات کشنده لارو آرتمیا است و این اثر با افزایش پلاریته عصاره‌ها افزایش می‌یابد به طوری‌که عصاره متانولی - آبی با µg/ml 6 = LC50 قوی‌ترین عصاره سیتوتوکسیک در غربالگری حاضر به شمار می‌آید. بنابراین عصاره آبی - متانولی گیاه Scutellaria Tornefortii موثر‌تر از کنترل مثبت (بربرین هیدروکلراید، µg/ml 26 = LC50) نیز است. عصاره اتیل استاتی گونه Rubus hyrcanusدارای µg/ml28 = LC50 است و قابل مقایسه با کنترل مثبت یعنی بربرین هیدروکلراید می‌باشد. عصاره‌های اتیل استاتی هر دو گونه Echium amoenum و Onosma bulbotrichum نیز اثرات سیتوتوکسیک متوسطی نشان می‌دهند. نتیجه‌گیری: برخی از گیاهان دارویی که به صورت وحشی در شمال ایران پراکنش دارند از جمله Scutellaria Tornefortii، Rubus hyrcanus، Echium amoenum و Onosma bulbotrichum دارای اثرات کشنده بر لارو میگوی آب شور می‌باشند و می‌توانند به عنوان گیاهان سیتوتوکسیک مورد آزمون‌های اختصاصی‌تر آنتی کنسر و آنتی تومور قرار گیرند.